Dao tiện là gì? Các loại dao tiện phổ biến và ứng dụng từng loại

Dao tiện là gì?

Trong lĩnh vực gia công cơ khí, dao tiện là một trong những dụng cụ cắt gọt không thể thiếu trên máy tiện – từ máy tiện cơ truyền thống đến máy CNC hiện đại. Dao tiện là dụng cụ được thiết kế chuyên biệt để bóc tách lớp vật liệu khỏi phôi, giúp tạo hình, gia công chi tiết cơ khí với độ chính xác cao. Không chỉ dừng lại ở các thao tác tiện trơn thông thường, dao tiện còn đảm nhận nhiều nhiệm vụ như tiện ren, tiện rãnh, cắt đứt, tiện mặt đầu,… Nhờ sự đa dạng về kiểu dáng, vật liệu, cấu tạo, các loại dao tiện ngày càng đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật cao, tăng hiệu suất và chất lượng sản phẩm cơ khí.

Cấu tạo cơ bản của dao tiện

Một chiếc dao tiện dù đơn giản hay phức tạp đều có những thành phần cơ bản sau:

• Thân dao: Đây là phần chính, giúp giữ và truyền lực cắt từ máy sang lưỡi cắt. Thân dao thường được làm từ thép hợp kim chắc chắn, có dạng hình chữ nhật, vuông hoặc tròn, tuỳ vào từng loại dao.

• Lưỡi cắt (mảnh cắt): Là phần tiếp xúc trực tiếp với vật liệu, đảm nhận nhiệm vụ cắt gọt phôi. Lưỡi cắt có thể được mài trực tiếp trên thân dao (dao nguyên khối) hoặc là mảnh hợp kim (insert) lắp vào thân dao.

• Cán dao: Dùng để gá lắp dao lên ụ dao của máy tiện, đảm bảo độ chắc chắn và ổn định trong quá trình gia công.

• Chốt, vít kẹp: Đối với dao insert, bộ phận này dùng để cố định mảnh cắt hợp kim lên thân dao, giúp thay thế nhanh chóng khi mòn.

Các loại dao tiện hiện nay thường được ký hiệu theo chuẩn ISO, giúp người dùng dễ dàng nhận biết kiểu dáng, vật liệu, góc cắt, kích thước,…

Phân loại các loại dao tiện theo nhiều tiêu chí

Phân loại theo chức năng gia công

• Dao tiện ngoài: Dùng để gia công bề mặt ngoài của phôi, thường có lưỡi cắt hướng ra ngoài, phù hợp với tiện trơn, tiện mặt trụ ngoài.

• Dao tiện trong (dao tiện lỗ): Thiết kế nhỏ gọn, thân dài để đi sâu vào trong phôi, gia công lỗ, tiện trong các chi tiết hình ống.

• Dao tiện mặt đầu: Có lưỡi cắt vát nghiêng, dùng để gia công mặt phẳng vuông góc với trục phôi, thường áp dụng cho thao tác tiện mặt đầu.

• Dao tiện ren: Lưỡi cắt được mài theo biên dạng ren (vít), dùng để tiện các loại ren hệ mét, hệ inch, ren tam giác, ren thang,...

• Dao tiện cắt đứt: Thân dao mỏng, dùng để cắt rời phôi hoặc tạo rãnh trên bề mặt chi tiết.

Phân loại theo hình dáng lưỡi cắt

• Dao tiện thẳng: Thông dụng nhất, lưỡi cắt vuông góc với thân dao, phù hợp tiện mặt trụ, tiện ngoài.

• Dao tiện cong: Lưỡi cắt có dạng cong, dùng để tiện các bề mặt cong, tạo biên dạng phức tạp.

• Dao tiện lệch trái, lệch phải: Phân biệt theo hướng lưỡi cắt lệch về bên trái hoặc phải so với thân, phù hợp tiện ở các vị trí góc cạnh, khó tiếp cận.

• Dao tiện định hình: Lưỡi cắt được mài theo biên dạng đặc biệt (rãnh, vòng cung…), dùng để gia công chi tiết theo hình dạng phức tạp, sản xuất hàng loạt.

Phân loại theo phương pháp gá lắp

• Dao tiện nguyên khối: Lưỡi cắt và thân dao liền nhau, có thể mài lại khi mòn, chi phí thấp nhưng khó thay thế khi gãy.

• Dao tiện lắp mảnh hợp kim (dao insert): Thân dao thép, lắp mảnh hợp kim cứng (carbide insert) ở đầu, dễ thay thế, hiệu quả kinh tế cao khi sản xuất lớn.

• Dao tiện điều chỉnh góc cắt: Một số loại dao cho phép điều chỉnh góc cắt hoặc vị trí mảnh insert, tăng linh hoạt khi gia công các chi tiết phức tạp.

Phân loại theo vật liệu chế tạo

• Dao tiện thép gió (HSS): Độ cứng vừa phải, phù hợp gia công tốc độ trung bình/thấp, giá rẻ, dễ mài lại.

• Dao tiện hợp kim cứng (Carbide): Độ cứng cao, chịu mài mòn và nhiệt độ lớn, thích hợp gia công thép hợp kim, inox, gia công tốc độ cao trên CNC.

• Dao tiện Ceramic: Dùng để gia công vật liệu cứng giòn, tốc độ cắt rất lớn nhưng dễ vỡ nếu va đập mạnh.

• Dao tiện kim cương nhân tạo (PCD/CBN): Dùng cho vật liệu siêu cứng, có tuổi thọ rất cao, giá thành đắt, chủ yếu dùng trong sản xuất hàng loạt, gia công tinh.

• Dao tiện phủ lớp đặc biệt (TiN, TiAlN,…): Tăng độ cứng, giảm ma sát, nâng cao tuổi thọ dao.

Bảng so sánh các loại dao tiện phổ biến

Cách lựa chọn dao tiện phù hợp cho từng nhu cầu

Để chọn đúng loại dao tiện, bạn cần cân nhắc các tiêu chí sau:

• Loại vật liệu gia công: Chọn dao phù hợp với vật liệu (thép, inox, nhôm, gang…)

• Máy tiện sử dụng: Máy cơ hay CNC? CNC nên ưu tiên dao insert, hợp kim cứng.

• Loại chi tiết và hình dáng cần gia công: Tiện ngoài, tiện lỗ, tiện ren hay tiện mặt đầu?

• Số lượng sản phẩm: Gia công hàng loạt nên dùng dao insert, PCD/CBN; nhỏ lẻ thì dùng HSS, nguyên khối.

• Kinh phí đầu tư: Cân nhắc giữa giá thành và tuổi thọ dao.

Một số gợi ý model/ thương hiệu tiêu biểu:

• Korloy (Hàn Quốc): Dao tiện insert chất lượng cao, đa dạng lựa chọn.

• Kyocera (Nhật Bản): Dao hợp kim, PCD/CBN nổi tiếng trong ngành CNC.

• Sandvik (Thụy Điển): Thương hiệu hàng đầu về dao tiện insert, dao hợp kim.

• Sumitomo, Taegutec, YG1, Mitsubishi… cũng rất được ưa chuộng tại Việt Nam.

Một số lưu ý khi sử dụng và bảo quản dao tiện

• Mài lưỡi cắt đúng kỹ thuật: Với dao nguyên khối, cần mài lại thường xuyên, đúng góc cắt để đảm bảo hiệu suất và tuổi thọ dao.

• Vệ sinh, bảo quản: Làm sạch dao sau mỗi ca làm việc, tránh để ẩm hoặc dính dầu mỡ, phoi bám vào lưỡi cắt.

• Kiểm tra chặt chẽ khi gá lắp: Đảm bảo mảnh insert được kẹp chặt, đúng vị trí để tránh vỡ dao, hỏng chi tiết.

• Tuân thủ an toàn: Tắt máy khi thay dao, đeo kính bảo hộ khi tiện tốc độ cao, không dùng dao mòn/vỡ.

• Khắc phục lỗi: Nếu thấy bề mặt gia công xấu, có tiếng kêu lạ hoặc rung mạnh, nên kiểm tra lại dao, mảnh cắt hoặc góc gá lắp.

Câu hỏi thường gặp về các loại dao tiện (FAQ)

Dao tiện nào phù hợp gia công inox, thép cứng?
Nên dùng dao tiện hợp kim cứng (Carbide) hoặc dao insert có phủ lớp đặc biệt, hoặc PCD/CBN với gia công tinh.

Nên dùng dao tiện insert hay nguyên khối cho CNC?
Dao insert được ưa chuộng trên máy CNC vì dễ thay thế, tiết kiệm chi phí khi sản xuất hàng loạt.

Dao tiện có tái sử dụng được không?
Dao nguyên khối có thể mài lại nhiều lần, dao insert chỉ thay mảnh cắt, thân dao vẫn dùng tiếp.

Giá dao tiện hiện nay khoảng bao nhiêu?
Tùy loại: dao HSS chỉ vài chục – vài trăm nghìn/chiếc; dao insert, hợp kim cứng từ 200.000 – 2.000.000 VNĐ; PCD/CBN đắt hơn, có thể từ vài triệu/chiếc.

Kết luận

Các loại dao tiện đóng vai trò quyết định tới chất lượng, năng suất và chi phí gia công cơ khí. Việc hiểu rõ từng loại dao, ưu nhược điểm và ứng dụng sẽ giúp bạn lựa chọn tối ưu cho từng nhu cầu – từ sản xuất hàng loạt trên CNC cho tới gia công thủ công. Hãy đầu tư vào sản phẩm chất lượng, chọn thương hiệu uy tín và luôn chú ý tới an toàn trong vận hành. Nếu bạn cần tư vấn chi tiết hơn hoặc tham khảo các sản phẩm dao tiện chính hãng, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được hỗ trợ tận tình!