Hướng dẫn cách mài mũi khoan từng bước cụ thể, đúng kỹ thuật

Mũi khoan là dụng cụ không thể thiếu trong bất kỳ xưởng cơ khí, xưởng mộc, hay bộ đồ nghề của người yêu DIY. Dù bạn khoan kim loại, gỗ hay nhựa, việc đảm bảo mũi khoan luôn sắc bén giúp tăng hiệu quả công việc, giảm nguy cơ hỏng vật liệu và tiết kiệm chi phí thay mới. Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng, mũi khoan sẽ bị cùn, mòn hoặc sứt mẻ, khiến lỗ khoan không còn đẹp, tốc độ khoan chậm và máy khoan dễ bị quá tải. Do đó, biết cách mài mũi khoan đúng kỹ thuật là kỹ năng quan trọng mà bất kỳ ai cũng nên nắm vững.

Cấu tạo và nguyên lý cắt của mũi khoan

Để mài đúng, bạn cần hiểu cấu tạo cơ bản của mũi khoan:

• Đỉnh khoan (Point/Tip): Là nơi đầu tiên tiếp xúc với vật liệu, quyết định độ chính xác và sắc nét của lỗ khoan.
• Cạnh cắt chính (Cutting Edge/Lip): Hai mép cắt nằm ở hai bên đỉnh, chịu trách nhiệm “bóc” vật liệu ra khỏi phôi khi khoan.
• Mặt thoát phoi (Relief Surface): Là mặt nghiêng phía sau cạnh cắt, giúp phoi không bám lại gây nóng hoặc tắc mũi.
• Góc đỉnh (Point Angle): Góc tạo thành giữa hai cạnh cắt, thường là 118° cho kim loại, 135° cho thép cứng/inox.
• Rãnh xoắn (Flute): Rãnh chạy xoắn quanh thân mũi khoan, có nhiệm vụ dẫn phoi ra ngoài.
• Chuôi khoan (Shank): Phần để gắn vào máy khoan.

Nguyên lý cắt: Khi khoan, hai cạnh cắt đồng thời bóc vật liệu khỏi phôi, phoi được dẫn ra ngoài theo rãnh xoắn. Nếu một cạnh mài lệch, lỗ khoan sẽ méo, máy khoan rung, hoặc có hiện tượng “lệch tâm”, giảm tuổi thọ mũi.

Khi nào cần mài lại mũi khoan?

Không phải cứ dùng lâu là cần mài. Bạn nên chú ý những dấu hiệu sau:

• Mũi khoan không còn “ăn” vật liệu, khoan chậm, phát ra tiếng két, rung lắc.
• Lỗ khoan có nhiều bavia, mép lỗ sần sùi hoặc không đúng đường kính.
• Kiểm tra bằng mắt thấy hai cạnh cắt mòn, sứt mẻ hoặc xỉn màu. Nếu tiếp tục sử dụng mũi khoan cùn, máy khoan sẽ phải hoạt động nặng hơn, gây nóng, dễ cháy động cơ, đồng thời tăng nguy cơ trượt khoan và làm hỏng phôi.

Chuẩn bị trước khi mài mũi khoan

Để quá trình mài diễn ra hiệu quả và an toàn, cần chuẩn bị:

• Dụng cụ: Máy mài bàn hoặc máy mài cầm tay (loại có mặt đá mịn), thước đo góc, nước để làm nguội mũi khoan, khăn lau, đèn chiếu sáng rõ.
• Đồ bảo hộ: Kính bảo hộ, găng tay, khẩu trang chống bụi.
• Kiểm tra mũi khoan: Đảm bảo mũi khoan không bị gãy quá sâu, thân khoan không bị cong vênh. Nếu mũi khoan bị sứt quá nặng hoặc gãy gần hết phần lưỡi cắt thì nên thay mũi mới.
• Vệ sinh: Lau sạch bụi bẩn, dầu mỡ khỏi mũi khoan để thao tác dễ quan sát hơn.

Các loại góc mài tiêu chuẩn của mũi khoan

• Góc đỉnh: Phổ biến nhất là 118° (dùng cho khoan sắt, kim loại thường), hoặc 135° (khoan thép cứng, inox). Góc đỉnh càng nhỏ thì mũi khoan càng sắc, dễ khoan vật liệu mềm; góc lớn hơn phù hợp vật liệu cứng, hạn chế mòn nhanh.
• Góc sắc cạnh cắt: Thường từ 5–8°, giúp cạnh cắt bén, không quá mỏng.
• Góc thoát phoi: Từ 25–30°, đảm bảo phoi được đẩy ra ngoài dễ dàng.
• Tùy vật liệu: Mũi khoan gỗ có thể mài góc nhỏ hơn, còn mũi khoan inox cần góc lớn hơn để tránh mòn nhanh.

Bảng tham khảo góc mài tiêu chuẩn:

Quy trình mài mũi khoan đúng kỹ thuật

Bước 1: Cố định và đặt mũi khoan lên đá mài

• Cầm chắc mũi khoan bằng hai tay, một tay đặt ở chuôi, một tay cầm gần đầu khoan để kiểm soát.
• Đặt mặt sau (mặt thoát phoi) của cạnh cắt lên mặt đá mài, căn chỉnh sao cho góc giữa mũi khoan và mặt đá đúng với góc đỉnh tiêu chuẩn.
• Đặt mũi khoan hơi nghiêng lên trên để cạnh cắt tiếp xúc đều với đá mài.

Bước 2: Mài cạnh cắt

• Ấn nhẹ mũi khoan vào đá mài, dùng lực đều và kiểm soát, tránh tì mạnh làm cháy mũi hoặc làm lệch góc.
• Kết hợp chuyển động nhẹ cổ tay để lăn mũi khoan theo hình vòng cung, giúp mài đều toàn bộ mặt sau của cạnh cắt, không chỉ một điểm.
• Mài từng bên khoảng 2–3 giây, sau đó chuyển sang bên còn lại, đảm bảo hai cạnh cắt đối xứng tuyệt đối.

Bước 3: Làm nguội và kiểm tra

• Sau mỗi lần mài, nhúng đầu mũi khoan vào nước lạnh để tránh sinh nhiệt, gây cháy hoặc làm biến tính thép.
• Dùng mắt thường hoặc kính lúp kiểm tra lại: Hai mép cắt có đều, chiều dài hai mép phải bằng nhau và sắc cạnh.
• Dùng thước đo góc hoặc cữ đo đặt vào đầu mũi khoan để so sánh với chuẩn góc đỉnh.
• Nếu cạnh cắt bị lẹm, chưa đều, tiếp tục mài từng chút một, không vội vàng để tránh mất vật liệu quá nhiều.

Bước 4: Hoàn thiện và chỉnh sửa lần cuối

• Khi hai cạnh cắt đã sắc, đều nhau, góc đỉnh đúng tiêu chuẩn, kiểm tra mặt sau (relief surface) của mỗi cạnh có độ vát chuẩn, không quá dày hoặc quá mỏng.
• Dùng khăn lau sạch nước và vụn sắt bám trên mũi khoan.
• Đặt thử mũi khoan lên vật liệu cần khoan, quay tay kiểm tra sơ bộ. Nếu cảm giác mũi đã “ăn” vật liệu, không trượt, cạnh cắt bám đều, là đạt chuẩn.

Lưu ý và mẹo mài mũi khoan sắc, bền

• Lỗi thường gặp: Hai cạnh cắt không đều (làm lỗ khoan bị lệch), góc mài sai (khoan không “ăn”), cạnh cắt bị cháy đen (do không làm nguội kịp), mũi khoan bị mòn nhanh sau khi mài.
• Khắc phục: Khi phát hiện lệch tâm, nên mài lại đều cả hai cạnh, chỉ mài từng chút một. Không mài quá mạnh tay. Nếu cạnh cắt quá mỏng, nên mài lại để dày hơn tránh gãy đầu.
• Mẹo: Sau khi mài, nên tra dầu vào mũi khoan để bảo quản tốt hơn, giúp mũi khoan không bị gỉ sét và sắc bén lâu hơn.

So sánh mài mũi khoan thủ công và máy mài chuyên dụng

Mài thủ công (máy mài bàn)

• Ưu điểm: Không cần đầu tư thiết bị đắt tiền, chủ động mài được bất kỳ mũi khoan nào, phù hợp với thợ cơ khí, DIY, xưởng nhỏ.
• Nhược điểm: Đòi hỏi kỹ năng, nếu mài không đều sẽ dễ làm hỏng mũi. Khó căn chuẩn góc nếu không có cữ đo.

Máy mài mũi khoan chuyên dụng

• Ưu điểm: Có khuôn/cữ mài chuẩn, chỉ việc lắp mũi và xoay nhẹ là ra đúng góc, hai cạnh cắt tự động đều nhau. Rất phù hợp khi cần mài nhiều mũi khoan liên tục, tiết kiệm thời gian, giảm lỗi do thao tác thủ công.
• Nhược điểm: Chi phí đầu tư cao, không linh động với tất cả các loại mũi khoan, một số loại máy chỉ dùng được cho mũi khoan nhỏ.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Có nên mài lại mũi khoan gãy không?
Nếu gãy ở phần đỉnh hoặc cạnh cắt mà thân còn đủ dài, có thể mài lại sử dụng. Nếu gãy sâu, thân quá ngắn thì nên thay mũi mới.

Dùng máy mài bàn có an toàn không?
An toàn nếu đeo đầy đủ bảo hộ, dùng kính chắn và thao tác đúng kỹ thuật.

Có nên thay mũi khoan mới hay tiếp tục mài lại?
Mũi khoan mòn, cùn, hoặc sứt nhẹ nên mài lại để tiết kiệm chi phí. Nếu gãy sâu, thân nứt hoặc mài quá nhiều lần mà không còn sắc thì nên thay mới để đảm bảo an toàn.

Kết luận

Việc mài mũi khoan đúng kỹ thuật không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn góp phần nâng cao chất lượng gia công, an toàn cho người sử dụng. Đừng ngần ngại luyện tập và thực hành, vì kỹ năng này càng làm nhiều càng chuẩn xác, thao tác sẽ thành thạo hơn. Hãy luôn sử dụng dụng cụ bảo hộ và kiểm tra kỹ trước khi khoan để bảo vệ sức khỏe bản thân và thiết bị.

Bạn cần tìm máy mài, mũi khoan chính hãng, hoặc phụ kiện bảo hộ? Truy cập ngay TATmart.com để được tư vấn và lựa chọn sản phẩm phù hợp nhất cho nhu cầu của bạn!